Naruszenie stabilności kontraktowej w umowie piłkarza

Oczywistą kwestią jest, że umów należy dotrzymywać - nie inaczej wygląda to w przypadku kontraktu o profesjonalne uprawianie piłki nożnej. Przeważnie zarówno zawodnik, jak i klub, najczęściej za pomocą swoich przedstawicieli spędzają przy stole wiele godzin, negocjując jak najkorzystniejsze dla każdej ze stron warunki umowy tak, aby zminimalizować ewentualne ryzyko naruszenia jej postanowień przez podmiot niezadowolony z zakresu przysługujących mu uprawnień lub nałożonych obowiązków. Dlatego tak ważne jest aby ustalić wszystkie aspekty dalszych losów zawodnika w tym kwestie odpowiedzialności za zachowania sprzeczne z jego treścią.

Na straży stabilności kontraktowej w umowach między zawodnikiem a klubem stoją także odpowiednie przepisy związkowe, które poza uzgodnieniami dokonanymi przy zawieraniu umowy, nakładają na strony dodatkowe obowiązki determinujące skuteczność jej obowiązywania. Powstaje więc pytanie,  jak wygląda katalog niedozwolonych zachowań, jakimi uprawnieniami dysponuje strona, której interes ucierpiał w wyniku takiego zachowania oraz jakie ewentualne sankcje grożą winowajcy.

Przepisy regulujące zagadnienia związane z niewłaściwym wykonywaniem umowy zawarte zostały w Uchwale nr III/54 z dnia 27 marca 2015 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej – Minimalne Wymagania dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej (zwany dalej „Uchwałą”). Art. 8 Uchwały określa przypadki, w których kontrakt może zostać rozwiązany z winy drugiej strony, osobno dla klubu oraz piłkarza. Rozwiązanie stosunku prawnego na skutek zdarzeń opisanych w niniejszym artykule co do zasady nie wiąże się z ryzykiem nałożenia na stronę dopuszczającą się naruszenia sankcji przez odpowiedni organ PZPN. Jednakże, gdy rozwiązaniu umowy towarzyszyć będą przesłanki określone w art. 9 oraz 10, Izba ds. Rozwiązywania Sporów Sportowych będąca organem jurysdykcyjnym PZPN będzie mogła orzec wobec klubu lub zawodnika określone sankcje sportowe.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 kontrakt może zostać w każdej chwili rozwiązany na podstawie porozumienia stron, sporządzonego w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ten sposób zakończenia współpracy zawodnika z klubem ma charakter pokojowy i nie rodzi po żadnej ze stron ewentualnych roszczeń odszkodowawczych, nie wiąże się także z ryzykiem nałożenia sankcji przez związek sportowy. Inaczej natomiast wygląda sytuacja, gdy stosunek prawny zostanie zakończony z winy jednej ze stron. Należy zaznaczyć, że co do zasady stronom kontraktu nie przysługuje prawo do jego wypowiedzenia lub jednostronnego rozwiązania, jednak jest to możliwe w ściśle określonych przypadkach, wymienionych enumeratywnie w art. 8 ust. 3 Uchwały. Zgodnie z jego treścią, zawodnikowi przysługuje prawo do jednostronnego rozwiązania kontraktu z winy klubu poprzez oświadczenie złożone klubowi w formie pisemnej pod rygorem nieważności, wyłącznie w następujących przypadkach:

Prawo do jednostronnego rozwiązania kontraktu przysługuje także klubowi, jeżeli stwierdzi on wystąpienie winy po stronie zawodnika. Zgodnie z art. 8 ust. 4 Uchwały może on tego dokonać w następujących przypadkach:

Zarówno klub, jak i zawodnik, w przypadku zaistnienia określonych okoliczności przy rozwiązaniu kontraktu mogą zostać ukarani przez Izbę ds. Rozwiązywania Sporów Sportowych sankcjami sportowymi. Art. 9 Uchwały reguluje niniejszą kwestię z perspektywy naruszeń popełnionych przez piłkarza. Zgodnie z jego treścią, jeżeli umowa zostanie rozwiązana z winy zawodnika w ciągu trzech pierwszych lat jej obowiązywania, z zastrzeżeniem, iż nie ukończył on jeszcze 28 roku życia, zostaną na niego nałożone sankcje sportowe. Zawodnik będzie ponadto zobowiązany do zapłaty odszkodowania. Podobnie będzie w przypadku, gdy rozwiązanie kontraktu podpisanego po ukończeniu przez zawodnika 28 roku życia nastąpi w ciągu dwóch pierwszych lat jego obowiązywania z jego winy. W Uchwale podkreślono, że zakończenie współpracy z winy piłkarza w terminach innych niż wskazane powyżej nie będzie pociągało za sobą stosowania kar ze strony Izby. Ostatnim warunkiem nałożenia sankcji sportowych jest złożenie przez zawodnika bezpodstawnego oświadczenia o jednostronnym rozwiązaniu kontraktu z winy klubu. Warunkiem koniecznym jest złożenie przez klub wniosku o ukaranie swojego byłego piłkarza. Zostanie on ponadto zobowiązany do zapłaty odszkodowania.

Katalog sankcji grożących zawodnikowi jest następujący:

Wysokość sankcji zostanie określona, po uwzględnieniu stopnia naruszenia przez zawodnika przepisów, skali ich naruszenia, wysokości osiąganych dochodów z tytułu profesjonalnego uprawiania piłki nożnej, właściwości i warunków osobistych zawodnika, a także jego zachowania po naruszeniu przepisów.  Izba może zawiesić wykonanie kary względem zawodnika na okres nieprzekraczający trzech lat, jeżeli szczególne względy za tym przemawiają. Wykonanie co najmniej 1/3 kary dyskwalifikacji może skutkować jej darowaniem lub złagodzeniem.

Art. 10 Uchwały określa z kolei sankcje prawne w wyniku nieuzasadnionego naruszenia stabilności kontraktowej przez klub. Naruszenie takie będzie miało miejsce w dwóch przypadkach: rozwiązania kontraktu z zawodnikiem z winy klubu oraz w wyniku złożenia bezpodstawnego oświadczenia o jednostronnym rozwiązaniu kontraktu z zawodnikiem. W tej drugiej sytuacji, jeżeli niniejszy fakt zostanie stwierdzony w drodze orzeczenia wydanego przez Izbę, na wniosek zawodnika zostaną wobec klubu zastosowane sankcje sportowe. Lista sankcji grożących klubowi jest dłuższa niż w przypadku zawodnika i prezentuje się następująco:

Nietrudno zauważyć, że klub jako podmiot dysponujący wielokrotnie większymi od zawodnika środkami finansowymi zagrożony jest zdecydowanie wyższymi karami finansowymi.

Niniejszy katalog kar nie jest wyczerpujący, bowiem w wyniku dokonania wskazanych powyżej naruszeń klubowi nie przysługuje  prawo do ekwiwalentu za wyszkolenie i rozwój zawodnika, z którym rozwiązano kontrakt. Co więcej, klub będzie zobowiązany do zapłaty zawodnikowi odszkodowania w wysokości utraconego przez niego wynagrodzenia należnego za okres, na który został zawarty kontrakt, pomniejszonego o dochody uzyskane z uprawiania piłki nożnej w innym klubie. Podobnie jak w przypadku zawodnika, Izba może zawiesić wykonanie sankcji na okres próby nie przekraczający trzech lat, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy. Z kolei wykonanie co najmniej 1/3 kary innej niż pieniężna może spowodować jej darowanie lub złagodzenie.

Rozwiązanie kontraktu nie zawsze wiąże się z wystąpieniem winy po którejś ze stron, sytuacja taka zajdzie w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 8 ust. 5 Uchwały. Zgodnie z niniejszym przepisem klub ma prawo do rozwiązania umowy z zawodnikiem bez jego winy w następujących przypadkach:

Klub ma więc prawo rozwiązać umowę z zawodnikiem przede wszystkim z powodu jego niskiej przydatności na przestrzeni całego sezonu, wywołanej długotrwałą kontuzją lub małą liczbą występów w meczach „o stawkę” spowodowaną problemami w przebiciu się do pierwszego składu. Odmiennej kategorii przesłanką pozwalającą na rozstanie się z piłkarzem jest spadek klubu do niższej ligi na skutek słabych wyników sportowych, co ma na celu finansowe odciążenie klubu w obliczu widma niższych przychodów w kolejnym sezonie rozgrywkowym.

Przepisy PZPN regulujące kwestię naruszenia stabilności kontraktowej z pewnością mają istotny wpływ na postawę stron umowy o profesjonalne uprawianie piłki nożnej. Z powodu dotkliwych kar grożących w wyniku naruszeń opisanych w Uchwale zarówno klub, jak i zawodnik powinni starać się jak najlepiej wypełniać swoje obowiązki określone w kontrakcie. Mimo tego wciąż zdarzają się przypadki zachowań wymuszających konieczność zastosowania niniejszych sankcji, co jednak, biorąc pod uwagę ilość obowiązujących w ekstraklasie kontraktów zawodniczych nie jest niczym zaskakującym. W sezonie 2017/2018 było już ich bowiem ponad czterysta a do zakończenia  sezonu pozostało jeszcze trochę czasu. Niniejsze regulacje pełnią zatem ważną rolę prewencyjną, lecz także penalizującą w stosunku do podmiotów, które nie potrafią utrzymać się w ryzach obowiązujących kontraktów i przepisów.

Autor: Daniel Łudczak, prawnik, Grupa CHWP - Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy