Kontrakt zawodnika – jak to wygląda w polskiej ekstraklasie?

Zawodnicy uprawiający sport piłki nożnej w Polsce mogą posiadać status amatora lub zawodnika profesjonalnego, czyli tzw. zawodowca. Podział ten określony został w art. 69 § 1 Statutu Polskiego Związku Piłki Nożnej. Status piłkarza, zgodnie z § 2 niniejszego przepisu określany jest przez Zarząd PZPN, po uprzednim zasięgnięciu opinii ligi zawodowej, do której przynależy klub danego zawodnika. Jednocześnie zaznaczono, iż podczas określania statusu zawodnika zawsze należy mieć na uwadze przepisy Regulaminu FIFA dot. Statutu piłkarzy oraz transferów piłkarskich.  Jak określa Statut PZPN, zawodnikiem profesjonalnym, może być tylko taki piłkarz, który posiada pisemną umowę z klubem. Istnieje jednak pewien wyjątek od tej zasady, bowiem za zawodowca należy uznać także tego piłkarza, który mimo nie podpisania pisemnego kontraktu, otrzymuje od klubu wynagrodzenie lub inne świadczenie pieniężne lub rzeczowe. Warunkiem jest, aby zyski zawodnika przewyższały wydatki i koszty związane z braniem udziału w rozgrywkach, takie jak podróż, wyżywienie czy zakup sprzętu. Przypadki takie występują jednak w głównej mierze na niższych szczeblach rozgrywkowych. Natomiast na poziomie ekstraklasy w zasadzie każdy zawodnik posiada profesjonalny, pisemny kontrakt. Jak więc skonstruowana jest taka umowa i jaki jest jej charakter?

W przepisach nie określono, do jakiej kategorii umów należy kontrakt zawodnika z klubem, w związku, z czym należy wyjść z założenia, iż może on przybrać zarówno postać umowy cywilnoprawnej, jak i umowy o pracę. Forma umowy zawieranej z klubem powinna być przez piłkarza przemyślana, będzie ona, bowiem decydować o tym, czy zastosowane będą przepisy prawa pracy. Zgodnie z art. 6 pkt. 1 Uchwały Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej – Minimalne Wymagania dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej (zwanej dalej „Minimalne Wymagania”), kontrakt określa wszelkie prawa i obowiązki ustalone pomiędzy klubem, a piłkarzem związane z profesjonalnym uprawianiem przez niego piłki nożnej, w tym:

Kontrakt zawodnika z klubem, jak każda inna umowa powinien wymieniać podmioty będące jego stronami. W związku z powyższym, muszą zostać w nim zawarte wszelkie dane wymienione w Minimalnych Wymaganiach, dotyczące zarówno piłkarza, jak i klubu, z którym zawiera on umowę. Ponadto, kontrakt powinien zawierać informacje dotyczące osób uczestniczących w negocjacjach lub będących przy podpisaniu umowy (np. tłumacz, doradca prawny Zawodnika, pośrednik transakcyjny), wraz z podpisami tych osób.  W przypadku, gdy z treści umowy wynika obowiązek zapłaty wynagrodzenia osobie pośredniczącej lub obecnej przy jej zawarciu, osoba ta staje się stroną takiej umowy. Podobnie będzie w przypadku, gdy osoba taka zrzeknie się w umowie świadczeń na jej rzecz. Jeżeli jednak w kontrakcie zastrzeżono, że osoba biorąca udział w jego zawarciu nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, a składa ona jedynie podpis na dokumencie, nie można jej potraktować, jako jednej ze stron kontraktu. Niezależnie od powyższych okoliczności, stronami umowy o profesjonalne uprawianie piłki nożnej zawsze są zawodnik oraz klub.

Pod rygorem nieważności, w umowie piłkarza w sposób dokładny powinien zostać określony czas, na jaki zostaje ona zawarta. Powinna, więc ona zawierać datę rozpoczęcia (dzień/miesiąc/rok), jak i datę zakończenia jej obowiązywania. Należy przy tym pamiętać, że kontrakt nie może obowiązywać krócej niż do dnia zakończenia sezonu rozgrywkowego, natomiast maksymalny okres, na jaki może być zawarta umowa o profesjonalne uprawianie piłki nożnej nie może przekroczyć pięciu lat.

Profesjonalny kontrakt nie przedstawiałby żadnej wartości, gdyby nie zostało w nim ustalone wynagrodzenie zawodnika. Powinno ono obejmować cały okres obowiązywania umowy, określając wysokość wypłacanych piłkarzowi apanaży osobno za każdy sezon. Jest to bardzo ważne, ponieważ brak określenia wysokości wynagrodzenia w danym roku rozgrywkowym oznaczać będzie, iż w tym okresie kontrakt nie obowiązuje. Umowa powinna określać walutę, w jakiej zawodnik będzie otrzymywać honorarium, a także termin jego wypłaty oraz sposób płatności, przy czym sumy przelewane na konto piłkarza powinni być podane w kwocie brutto.

 Kontrakt, poza kwestiami związanymi z wynagrodzeniem głównym, może także określać zasady uzyskiwania przez zawodnika dodatkowych korzyści pieniężnych. W praktyce chodzi przede wszystkim o premie z tytułu wygranych meczów, a także z tytułu miejsca, jakie klub zajmie na koniec sezonu rozgrywkowego. Dodatkowe wynagrodzenie często uzależnia się od indywidualnych osiągnięć piłkarza, jak np. strzelone bramki. W kontrakcie nie można także zapomnieć o gratyfikacji dla pośrednika transakcyjnego, który brał udział w negocjowaniu kontraktu swojego klienta.

Kluby piłkarskie liczą się z ryzykiem doznania częstych lub długotrwałych kontuzji przez swoich zawodników, w związku, z czym przeważnie zabezpieczają się na tym polu w kontekście wypłacanego wynagrodzenia. Umożliwiają im to przepisy art. 11 Minimalnych Wymagań, na podstawie, których, w przypadku wystąpienia kontuzji lub choroby uniemożliwiającej zawodnikowi występowanie w rozgrywkach przez okres dłuższy niż łącznie 180 dni w roku kalendarzowym lub w sezonie rozgrywkowym, jeżeli klub nie zamierza skorzystać z prawa do jednostronnego rozwiązania kontraktu, ma on prawo o 50% ograniczyć wypłatę wynagrodzenia przysługującego zawodnikowi z tytułu wykonywanej umowy. Ograniczenie takie nie może zostać założone na czas dłuższy niż do dnia odzyskania przez piłkarza zdolności do gry. W taki sam sposób klub może postąpić w sytuacji, gdy zawodnik zostanie ukarany dyskwalifikacją na okres nie krótszy niż 3 miesiące lub zastosowane zostaną wobec niego środki zapobiegawcze w postaci zakazu uczestnictwa w rozgrywkach mistrzowskich i pucharowych przez okres dłuższy niż 3 miesiące. W tym przypadku ograniczenie wynagrodzenia nie może trwać dłużej niż do dnia ustania przyczyny uniemożliwiającej zawodnikowi występowanie w rozgrywkach.

W wyniku zawartej umowy, na klubie względem zawodnika spoczywać będzie szereg obowiązków. Do najważniejszych z nich należą:

Poza wyżej wymienionymi obowiązkami, klub często decyduje się także udzielić zawodnikom, szczególnie obcokrajowcom, pomocy w poszukiwaniu mieszkania w lokalizacji umożliwiającej im wykonywanie wynikających z umowy obowiązków. Nierzadko zdarza się, że klub w pełnym zakresie bierze na siebie obowiązki związane ze znalezieniem, wyposażeniem, a także opłacaniem mieszkania zawodnika. Zawodnik powinien mieć także zagwarantowane zakwaterowanie na czas rozgrywania meczów poza własnym stadionem.

Zawodnik, aby otrzymać umówione wynagrodzenie, musi wypełniać względem klubu określone obowiązki. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

Umowa zawodnika z klubem powinna poruszać kwestie związane z jego zdrowiem, a także leczeniem w przypadku wystąpienia kontuzji. Jeżeli chodzi o zawodnika, powinien on regularnie poddawać się badaniom lekarskim zaleconym przez lekarza klubowego, a także stosować wyłącznie środki farmakologiczne przez niego przepisane lub z nim uzgodnione. Piłkarz powinien także niezwłocznie powiadamiać klub o każdym wypadku lub chorobie, uniemożliwiających mu wykonywanie obowiązków kontraktowych, wraz z dostarczeniem odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego. W zaistniałej sytuacji powinien on stosować się do poleceń sztabu medycznego klubu, aby jak najszybciej i w bezpieczny sposób uporać się z kontuzją. Powszechną praktyką jest umieszczanie w kontrakcie klauzuli zobowiązującej zawodnika do niepodejmowania przez niego żadnej aktywności sportowej oraz pozasportowej mogącej zagrozić jego zdrowiu i bezpieczeństwu (jak np. boks, wyścigi samochodowe, jazda na motocyklu czy narciarstwo) bez zgody klubu. 

Minimalne Wymagania nakładają na klub obowiązek udzielenia informacji dotyczącej zakresu świadczeń wobec zawodnika z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Powinien on po za tym zobowiązać się do przeprowadzania lub zalecania przez lekarza klubowego okresowych badań, co wynika z treści obowiązków zawodnika zawartych w niniejszym akcie. Minimalne Wymagania nakłada na klub obowiązek zapewnienia leczenia lub rehabilitacji zawodnikowi, który doznał kontuzji w związku z wykonywaniem umowy. Niniejsza regulacja nie wynika jednak z treści niniejszej uchwały w sposób bezpośredni, nie została, bowiem zawarta w przepisach dotyczących zobowiązań klubu względem zawodnika. Nie dochowanie obowiązku zapewnienia opieki lekarskiej po doznanej przez gracza kontuzji określono, jako jedną z przyczyn uprawniających zawodnika do jednostronnego rozwiązania kontraktu z winy klubu. Mimo, iż należy to do ich obowiązków, zaplecza medyczne klubów piłkarskich chętnie zajmują się swoimi kontuzjowanymi piłkarzami, bowiem w ich interesie leży, aby proces leczenia i rehabilitacji przebiegł możliwie szybko i bezpiecznie. Jednakże, o ile opieka zdrowotna może zostać zapewniona niezależnie od rodzaju, miejsca i czasu nabawienia się urazu lub choroby, to nie w każdym przypadku pozostanie ona nieodpłatna. W kontraktach z reguły zastrzega się, iż leczenie kontuzji oraz chorób nabytych przed podpisaniem umowy lub niewynikających z wykonywania obowiązków wobec klubu nie będzie przez niego finansowane.

Mniej oczywistym, aczkolwiek równie niezbędnym elementem umowy jest wskazanie innego niż polski języka, stosowanego podczas negocjowania kontraktu. W tym wypadku powinien on być sporządzony w dwóch językach oraz określać wersję językową, wiążącą w wypadku rozbieżności w treści. Poza tym, w kontrakcie powinno zostać wskazane prawo, któremu on podlega oraz jurysdykcja zgodna z przepisami FIFA i PZPN, a także wskazanie adresów mailowych stron, na które ma być doręczana związana z umową korespondencja. Obowiązkiem jest również określenie zasad zachowania poufności kontraktu.

Każdy kontrakt zawodnika powinien zawierać oświadczenie, w którym zobowiąże się on do przestrzegania zasad obowiązujących w piłce nożnej oraz reguł fair play. Musi on także zadeklarować swoje pełne zaangażowanie w osiąganie jak najlepszych wyników sportowych, z jednoczesnym poszanowaniem takich samych dążeń przeciwników. Poza powyższymi, piłkarz powinien oświadczyć, że w przypadku dopuszczenia się przez niego przekupstwa sportowego, stwierdzonego prawomocnym wyrokiem, wpłaci na konto PZPN kwotę w wysokości rocznych zarobków, wynikającą z umowy z klubem. Pełna treść oświadczenia znajduje się w art. 6 pkt. 6 Minimalnych Wymagań.

Konieczne jest, aby kontrakt został sporządzony w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jednocześnie, powinien być on podpisany przez osoby upoważnione do reprezentowania klubu i zawodnika lub jego przedstawicieli ustawowych. Wszelkie zmiany kontraktu pod rygorem nieważności powinny być sporządzone w formie pisemnego aneksu podpisanego przez obie strony. Należy także pamiętać o sporządzeniu trzech jednakowych egzemplarzy takiej umowy, gdyż poza jej stronami powinna ona trafić do podmiotu prowadzącego rozgrywki piłkarskie, w celu rejestracji zgodnie z właściwymi przepisami PZPN.

Strony mogą za porozumieniem przedłużyć kontrakt na czas oznaczony. Istnieje również możliwość jednostronnego przedłużenia umowy, jednakże w tym celu muszą zostać spełnione warunki wymienione w Minimalnych Wymaganiach. Koniecznym jest, aby warunki te zostały w kontrakcie wyraźnie określone. Z kolei rozwiązanie kontraktu może nastąpić w każdej chwili, na podstawie porozumienia stron, sporządzonego w formie pisemnej pod rygorem nieważności. W umowach zawodniczych często można natknąć się na różnego rodzaju zapisy, umożliwiające zawodnikowi wcześniejsze rozstanie z klubem. Należą do nich klauzula zwolnienia oraz bardziej popularna klauzula wykupu. Pierwsza z wymienionych klauzul pozwala piłkarzowi na odejście z klubu po ziszczeniu się określonego warunku oraz wpłaceniu odpowiedniej kwoty. Przykładem takiego warunku może być chęć ściągnięcia do siebie zawodnika przez konkretne kluby, czy klub będący wyżej w tabeli w poprzednim sezonie. Brak awansu do europejskich pucharów także może otworzyć piłkarzowi drogę do odejścia. Klauzula wykupu natomiast daje zawodnikowi możliwość wykupienia swojego kontraktu i, w konsekwencji, zmiany klubu. Wpłata odpowiedniej kwoty do klubowej kasy leży, zatem po stronie piłkarza, a nie, jak zwykło się powszechnie myśleć, klubu zainteresowanego jego pozyskaniem. Oczywistym jest jednak, że to ten klub zaopatruje piłkarza w środki konieczne do wykupienia kontraktu. W lidze hiszpańskiej tego rodzaju klauzule stanowią obowiązkowy element umowy zawodnika. W innych ligach, w tym w polskiej ekstraklasie nie ma obowiązku ustalania kwoty wykupu, jednak nierzadko strony umowy decydują się na takie rozwiązanie. Powyżej przedstawiono minimalne wymogi, jakie muszą zostać spełnione przy zawieraniu kontraktu, z jednoczesnym wskazaniem najczęstszych rozwiązań stosowanych przy tego rodzaju umowach. Kontrakt zawodnika z klubem przeważnie charakteryzuje się z względną równowagą, jeżeli chodzi o przyznawanie stronom uprawnień i nakładanie na nie obowiązków, nie dając żadnej z nich zdecydowanej przewagi. Wynika to z faktu, iż zawarcie takiej umowy najczęściej poprzedzają długotrwałe i wyczerpujące negocjacje. Z tego też względu, a także z uwagi na obowiązującą zasadę swobody umów, każdy kontrakt może wyglądać nieco inaczej, gdyż będzie on odzwierciedlać wynik indywidualnych ustaleń poczynionych pomiędzy zawodnikiem lub jego pośrednikiem transakcyjnym, a klubem.

Autor: Daniel Łudczak, prawnik, Grupa CHWP - Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy