Odpadem jest każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany. Jest do ustawowa definicja odpadu, wynikająca z przepisów ustawy z 14.12.2012 r. o odpadach. Jakie są przesłanki aby uznać, że jakiś przedmiot lub substancja jest odpadem? W świetle powołanej ustawy decydująca jest wola posiadacza. Zatem to, czy coś jest odpadem, zależy od zachowania posiadacza i jego intencji pozbycia się przedmiotu lub substancji. Ważne jest, że pojęcie “pozbycia się” nie oznacza oddania w najem, leasing, sprzedaż, darowiznę mając na uwadze interpretację dyrektywy 2008/98/WE. Celem wspomnianej dyrektywy jest zmniejszenie negatywnych skutków dla zdrowia i środowiska wynikających z wytwarzania i gospodarowania odpadami.
E-odpady: wartość handlowa odpadów a status prawny
Pozbywanie się odpadów to zarówno ich unieszkodliwianie, jak i odzyskiwanie. Zaklasyfikowanie przedmiotu lub substancji jako odpad nie wyklucza możliwości ich ponownego gospodarczego wykorzystania. Odpady mogą mieć wartość handlową i mogą być gromadzone w celu recyklingu lub regeneracji, jednak przeznaczenie do tych procesów nie zmienia ich statusu jako odpadów. Skoro decydującym czynnikiem jest wola posiadacza dotycząca pozbycia się przedmiotu lub substancji, to posiadanie wartości handlowej lub decyzja o recyklingu nie pozbawia ich statusu odpadu. Istotny jest zamiar posiadacza, a nie wartość handlowa przedmiotu lub substancji, ani nawet możliwość przetworzenia lub regeneracji, czyli ponownego wykorzystania gospodarczego. Ma to praktyczne znaczenie dla oceny różnych zachowań przedsiębiorców.
Import elektrośmieci np. samochodów powypadkowych
Przykładem może być działalność polegająca na imporcie samochodów powypadkowych, co w istocie oznacza import wraków samochodowych. Ocena pojazdu sprowadzonego z zagranicy mającego status odpadu jest uzależniona od tego, czy w momencie przekroczenia granicy może on być wykorzystywany zgodnie z jego pierwotnym przeznaczeniem, czyli czy może legalnie poruszać się po drogach – jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 czerwca 2015 r. (sygn. akt II OSK 2874/13). Bez znaczenia jest, że przywieziony z zagranicy pojazd został później naprawiony, spełnia wymagania techniczne i został zarejestrowany, ponieważ w momencie przywozu na terytorium Polski był uszkodzony i nie mógł być użytkowany zgodnie z przeznaczeniem.
Status odpadu a naprawa pojazdów
Jeżeli poprzedni właściciele pojazdu nie dokonali napraw umożliwiających użytkowanie oraz nie uzyskali świadectwa pojazdu zrekonstruowanego umożliwiającego rejestrację pojazdu oraz biorąc pod uwagę fakt, że ostatni posiadacz zbywał pojazd za kwotę znacznie poniżej jego wartości rynkowej, można stwierdzić, że ostatni właściciel, nie mając dla pojazdu dalszego zastosowania, pozbył się go. To stanowi przesłankę do uznania omawianego pojazdu za odpad w myśl ustawy o odpadach, zgodnie z którą przez odpady rozumie się "każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany” – jak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 kwietnia 2014 r. (sygn.akt II OSK 2793/12). W świetle orzecznictwa sądów administracyjnych liczy się stan z chwili wprowadzenia przedmiotu do Polski i wola poprzedniego użytkownika, a naprawa pojazdu i rejestracja nie pozbawia go statusu odpadu. Na podstawie art. 18 ustawy z 20.01.2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, właściciel takiego pojazdu przekazuje go wyłącznie do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów. Naprawa pojazdu w profesjonalnym warsztacie blacharsko-lakierniczym lub autoryzowanym serwisie nie spełnia przesłanek ustawowych gospodarowania odpadami i narusza art. 29 ust. 1 ustawy o odpadach, ponieważ odpady muszą być przetwarzane w instalacjach lub urządzeniach. Oznacza to, że odpad może być pozbawiony statusu odpadu jedynie przez poddanie go procesom odzysku, w szczególności recyklingu – zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 maja 2021 r. (sygn.akt III OSK 450/21).
Autor: Radca Prawny Przemysław Ostrzyżek, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
