Choć od momentu wprowadzenia przepisów implementujących do naszego porządku prawnego Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z 27 listopada 2019 r. odnoszącą się do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta (znaną jako „dyrektywa Omnibus”), upłynęło już ponad półtorej roku, wiele krajowych przedsiębiorców nadal nie dostosowało się do jej wymogów.
Celem dyrektywy jest zwiększenie ochrony konsumentów, a nieprzestrzeganie jej przepisów może wiązać się z poważnymi konsekwencjami finansowymi dla firm. Dlatego kluczowe jest, aby przedsiębiorcy nie odkładali dłużej dostosowania swoich wewnętrznych regulacji do znowelizowanych przepisów konsumenckich.
Co zmieniło się wraz z wejściem w życie dyrektywy Omnibus?
Zacznijmy od przypomnienia najważniejszych rozwiązań wprowadzonych dyrektywą Omnibus. Od 1 stycznia 2023 roku przedsiębiorcy są zobligowani do:
- stosowania nowych zasad informowania konsumentów o obniżonej cenie. W praktyce ta zmiana pociąga za sobą największe trudności dla firm, ponieważ dyrektywa wymaga precyzyjnego wskazania obok informacji o obniżonej cenie, także informacji o najniższej cenie towaru lub usługi, jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki,
- informowania o sposobie weryfikacji autentyczności opinii o produktach,
- przekazywania dodatkowych informacji konsumentom np. identyfikujących przedsiębiorcę czy wskazujących kanały komunikacyjne,
- ujawniania głównych parametrów plasowania oraz podawania informacji o płatnej reklamie.
Jakie są najczęstsze naruszenia dyrektywy Omnibus?
Od wejścia w życie dyrektywy minęło już sporo czasu, co pozwoliło na identyfikację najczęstszych naruszeń. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wielokrotnie przedstawiał wyniki kontroli dotyczące praktyk stosowanych przez przedsiębiorców w branży e-commerce oraz sprzedaży tradycyjnej. Wśród najbardziej powszechnych naruszeń pojawiły się:
- brak informacji, że sprzedający na platformie jest przedsiębiorcą, co jest istotne, gdy konsument chce skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy,
- niepodawanie najniższej ceny obowiązującej 30 dni przed wprowadzeniem obniżki lub informowanie o niej w sposób nieczytelny (np. mała czcionka),
- nieuwzględnianie w aktualnej promocji odniesienia do najniższej ceny,
- zamieszczanie fałszywych lub zniekształconych opinii.
Jakie sankcje grożą za naruszenie dyrektywy Omnibus?
Za naruszenie przepisów dyrektywy Omnibus przedsiębiorcy mogą ponosić odpowiedzialność zarówno na drodze administracyjnej, jak i cywilnej.
Oto możliwe kary pieniężne:
- do wysokości 20 000 zł - nakładana przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej jeżeli przedsiębiorca nie wykonuje obowiązków dotyczących informowania o obniżce ceny, również podczas reklamowania towaru lub usługi,
- do wysokości 40 000 zł - nakładana przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej jeżeli przedsiębiorca narusza powyższe obowiązki co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od pierwszego stwierdzenia naruszenia,
- do wysokości 10 % obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary - nakładana przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na przedsiębiorcę, który dopuścił się naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.
- do wysokości 2.000.000 zł może zostać nałożona przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na osobę zarządzającą, jeżeli osoba ta, w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia, umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez przedsiębiorcę zbiorowych interesów konsumentów.
Wskazane wartości to maksymalny wymiar kar jakie mogą nałożyć właściwe organy, a jej wysokość jest każdorazowo zależna od rodzaju i stopnia naruszenia, a także od sytuacji finansowej przedsiębiorcy.
Odpowiedzialność cywilna:
Konsument, którego interesy zostały zagrożone lub naruszone przez nieuczciwe praktyki rynkowe przedsiębiorcy może żądać:
- zaniechania danej praktyki,
- usunięcia skutków tej praktyki,
- publikacji przeprosin lub odpowiedniej informacji,
- obniżenia ceny,
- naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych,
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny.
Należy podkreślić, że UOKiK bardzo poważnie podchodzi do weryfikacji przestrzegania przepisów. Już w 2023 roku, w wyniku działań kontrolnych wystosował wiele wniosków o przedstawienie wyjaśnień odnośnie wątpliwych praktyk lub zaniechanie naruszeń zbiorowych interesów konsumentów, a w 2024 roku nałożono już pierwsze kary finansowe.
Dla przykładu można wskazać ostatnie decyzje Prezesa UOKiK wobec firm publikujących fałszywe opinie o produktach i usługach, gdzie łączna suma kar to 85 tys. złotych. Jak stwierdził Prezes UOKiK Tomasz Chróstny: „(…) Recenzje publikowane przez ukaranych przedsiębiorców pozorowały opinie rzeczywistych klientów. Wprowadzały w błąd, ponieważ sztucznie podwyższały renomę sprzedawcy czy jakość produktu lub usługi (…).”[1]
Jak uniknąć sankcji?
Najprostszym sposobem uniknięcia sankcji jest przestrzeganie przepisów oraz dostosowanie rozwiązań, zwłaszcza wykorzystywanych w branży e-commerce do wytycznych publikowanych na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Oto kilka kroków, które mogą pomóc w zapewnieniu zgodności z dyrektywą Omnibus:
1. Dokładnie zapoznaj się z przepisami i zweryfikuj dotychczas stosowane praktyki, co pozwoli zidentyfikować ewentualne niezgodności z prawem. Warto wykonać analizę regulaminów i informacji publikowanych na stronach internetowych.
2. Zastanów się nad dotychczas stosowaną strategią marketingową, zweryfikuj czy treść informacji o cenie odpowiada regulacjom dyrektywy oraz czy system informatyczny nie wymaga modyfikacji.
3. Zbadaj czy w twoim serwisie są zamieszczane opinie, a jeśli tak to musisz zdecydować czy będziesz je weryfikować (wiarygodność źródła):
- niezależnie od tego czy weryfikujesz opinie czy nie robisz tego, o każdej z tych okoliczności musisz poinformować konsumenta,
- dobrym sposobem będzie umożliwienie dodania opinii klientom, którzy faktycznie dokonali zakupu np. poprzez przesłanie linka do takiego formularza.
4. Jeśli jesteś przedsiębiorcą prowadzącym sprzedaż w internecie to:
- zakomunikuj konsumentom kryteria plasowania produktów oraz oznacz płatną reklamę,
- sprawdź status podmiotów, które oferują produkty lub usługi na platformie (czy są to przedsiębiorcy czy konsumenci),
- wprowadź zmiany w interfejsie, dzięki którym konsument będzie świadomy czy zawiera umowę z przedsiębiorcą czy z konsumentem.
Podsumowanie
Przestrzeganie przepisów dyrektywy Omnibus to nie tylko obowiązek prawny, ale także inwestycja w długofalowy sukces firmy. Nieznajomość tych przepisów lub ich świadome ignorowanie może prowadzić do poważnych konsekwencji nie tylko w aspekcie finansowym, takim jak kary pieniężne ale także może nadszarpnąć zaufanie dotychczasowych klientów.
[1] https://uokik.gov.pl/falszywe-opinie-stop
Autor: Radca Prawny Joanna Żywiec, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
