Crowdfunding jest to model alternatywnego finansowania przedsiębiorstw typu start-up oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), opierający się zazwyczaj na niewielkich inwestycjach. Istnieje kilka rodzaju crowdfundingu: crowdfunding donacyjny (np. siepomoga.pl), crowdfunding oparty na przedsprzedaży (np. kickstarter.com), crowdfunding oparty na nagrodach (np. polakpotrafi.pl), w niniejszym artykule skupimy się głównie na crowdfundingu udziałowym (inwestycyjnym) oraz crowdfundingu pożyczkowym. Crowdfunding udziałowy (inwestycyjny) polega na tym, że finansujący w zamian za dokonaną wpłatę finansową otrzymują w ramach świadczenia wzajemnego odpowiednią liczbę jednostek uczestnictwa w przedsiębiorstwie (spółce) np. udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością czy akcji w (prostej) spółce akcyjnej – w kapitale zakładowym spółki beneficjenta, zaś crowdfunding dłużny jest pożyczką społecznościową udzielaną zazwyczaj krótkoterminowo i w relatywnie niewielkich kwotach pieniężnych.
Crowdfunding uregulowany jest w Polsce przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 oraz ustawę o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom z dnia 7 lipca 2022 r. dalej „uFSPG” (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 414, 1723).
Zmiany w systemie prawnym dotyczące crowdfundingu pierwotnie miały wejść w życie dnia 10 listopada 2021 roku, okres ten został dwukrotnie przedłużony na podstawie opublikowanego 21 października 2022 r. w Dzienniku Urzędowym UE rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2022/1988 z 12 lipca 2022 r. finalnie do dnia 10 listopada 2023 r. W okresie przejściowym w dalszym ciągu można było prowadzić działalność w postaci świadczenia usług finansowania społecznościowego w dotychczasowym reżimie prawnym.
Co zmieniło się w crowdfundingu po 10 listopada 2023 roku?
Jednakże od dnia 10 listopada 2023 r., aby móc prowadzić działalność w zakresie świadczenia usług finansowania społecznościowego na cele gospodarcze należy:
1. uzyskać zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego „KNF” na prowadzenie działalności w zakresie świadczenia usług finansowania społecznościowego na cele gospodarcze (European Securities and Markets Authority „ESMA” prowadzi rejestr podmiotów, które uzyskały zezwolenie na świadczenie usług finansowania społecznościowego na cele gospodarcze zgodnie z Rozporządzeniem UE 2020/1503);
2. przestrzegać obowiązków informacyjnych wobec potencjalnych inwestorów oraz KNF np. przygotowywanie arkuszy kluczowych informacji inwestycyjnych, ujawniania informacji dotyczących współczynnika niewykonania zobowiązań, zaś przed udostępnieniem niedoświadczonym inwestorom pełnego dostępu do inwestowania w projekty oparte na finansowaniu społecznościowym na swoich platformach finansowania społecznościowego mają obowiązek przeprowadzić wstępny test wiedzy oraz symulacja zdolności ponoszenia strat.
Jednocześnie wobec wejścia w życie ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych „KSH” (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1467, 1488, 2280, 2436, z 2023 r. poz. 739, 825, 1705) art. 2571 KSH z kręgu podmiotów korzystających z crowdfundingu udziałowego (inwestycyjnego) wyeliminowana została spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, gdyż wprowadzony przepis wskazuje, iż oferta objęcia nowych udziałów w spółce nie może być składana nieoznaczonemu adresatowi, jak również objęcie nowych udziałów w spółce nie może być promowane przez kierowanie reklamy lub innej formy promocji do nieoznaczonego adresata. Naruszenie powyższych norm zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.
Powyższe oznacza, iż z finansowania społecznościowego w ramach crowdfundingu udziałowego (inwestycyjnego) będą mogły korzystać wyłącznie spółki akcyjne lub proste spółki akcyjne.
Przepisy unijne nie nakazują kategorycznie wprowadzenia powyższego ograniczenia w zakresie sp. z o.o. – w unijnym rozporządzeniu wskazano szczególne warunki przechowywania przez kwalifikowanego depozytariusza, który uzyskał zezwolenie zgodnie z dyrektywą 2013/36/UE lub 2014/65/UE. Ponadto, w zależności od rodzaju aktywów, które mają podlegać przechowywaniu, aktywa powinny być przechowywane, jak w przypadku zbywalnych papierów wartościowych, które mogą być zapisane na rachunku instrumentów finansowych lub które mogą zostać fizycznie dostarczone, albo powinny podlegać obowiązkowi weryfikacji tytułu własności i prowadzenia dokumentacji. Przechowywanie zbywalnych papierów wartościowych lub instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego, które to papiery lub instrumenty są – zgodnie z prawem krajowym – zapisane wyłącznie przez właściciela lub jego agenta, takich jak inwestycje w spółki nienotowane na rynku regulowanym, lub są przechowywane na indywidualnie wyodrębnionym rachunku, który klient może otworzyć bezpośrednio w centralnym depozycie papierów wartościowych, uznaje się za równoważne przechowywaniu aktywów przez kwalifikowanych depozytariuszy. Co prawda na dzień przygotowania niniejszego artykułu w przepisach krajowych nie posiadamy wystarczających mechanizmów w zakresie rejestracji obrotu udziałami w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Obowiązek uzyskania zezwolenia
Osoba prawna, która zamierza świadczyć usługi finansowania społecznościowego, składa do właściwego organu państwa członkowskiego – Komisji Nadzoru Finansowego, w którym ma swoją siedzibę, wniosek o udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności jako dostawca usług finansowania społecznościowego. Dostawcy usług finansowania społecznościowego świadczą swoje usługi pod nadzorem właściwych organów, które udzieliły zezwolenia.
Udzielenie zezwolenia oraz rozszerzenie zakresu tego zezwolenia podlega opłacie w wysokości nie większej niż równowartość w złotych 4500 euro. Następnie od dostawcy usług finansowania społecznościowego pobiera się roczną opłatę ustalaną na podstawie średniej wartości przychodów z tytułu świadczenia usług finansowania społecznościowego w okresie ostatnich trzech lat obrotowych poprzedzających rok, za który opłata jest należna, w wysokości nie większej niż 0,5% tej średniej, jednak nie mniejszej niż równowartość w złotych 750 euro. Wartość przychodów z tytułu świadczenia usług finansowania społecznościowego dostawca usługi finansowania społecznościowego wykazuje w informacji dodatkowej, o której mowa w art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.
Właściwe organy, które udzieliły zezwolenia, zapewniają, aby w takim zezwoleniu określone były usługi finansowania społecznościowego, do świadczenia których dostawca usług finansowania społecznościowego jest uprawniony. Należy jednak pamiętać, iż w określonych przypadkach organ, który udzielił zezwolenia może je cofnąć.
ESMA tworzy rejestr wszystkich dostawców usług finansowania społecznościowego. Rejestr ten jest publicznie dostępny na stronie internetowej ESMA i jest regularnie aktualizowany. Lista wskazuje rodzaj crowdfundingu (inwestycyjny, pożyczkowy, model hybrydowy) jaki dostawca usług finansowania społecznościowego będzie świadczył oraz usługi komplementarne. W rejestrze można również znaleźć listę krajów, w których platforma zamierza świadczyć usługi transgranicznie.
Autor: adw. Martyna Szczygielska, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
