W dniu 4 stycznia 2023 roku do Sejmu wpłynął projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi o współpracy prawnej w sprawach karnych, podpisanej w Abu Dhabi dnia 22 września 2022 roku (druk sejmowy nr 2915). Projekt ustawy został skierowany do Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.
Umowa pomiędzy RP a ZEA stworzy polskim sądom i prokuratorom podstawy do przekazywania i wykonywania wniosków o pomoc prawną, ekstradycję ora przekazywanie osób skazanych bez konieczności odwoływania się do zasady wzajemności i przepisów kodeksu postępowania karnego.
Ekstradycja może nastąpić w przypadku, gdy związana jest z przestępstwem popełnionym na terytorium strony wzywającej, które stanowi także przestępstwo zgodnie z prawem strony wezwanej albo które stanowiłoby przestępstwo, gdyby zostało popełnione na jej terytorium, zagrożone według prawa każdej ze stron karą pozbawienia wolności o maksymalnym wymiarze co najmniej jednego roku albo karą surowszą. Wydanie następuje także w związku z przestępstwem przeciwko przepisom prawnym dotyczącym podatków, ceł, nadzoru nad obrotem dewizowym lub transferem kapitału albo innych spraw finansowych (również w przypadku, gdy prawo stron wezwanej nie przewiduje takiego samego rodzaju podatku albo cła lub nie reguluje w ten sam sposób podatków, ceł, obrotu dewizowego lub transferu kapitału albo gdy zgodnie z tym prawem czyn taki nie stanowi przestępstwa.
Umowa zawiera przepisy, które przewidują, że wniosek nie zostanie zrealizowany, w przypadku gdy istnieją podstawy do przyjęcia, że wniosek o pomoc prawną albo ekstradycję został sporządzony w celu ścigania, ukarania lub prowadzenia innego postępowania przeciwko osobie z powodu jej rasy, płci, wieku, niepełnosprawności, wyznania, pochodzenia narodowego, etnicznego lub społecznego, majątku, urodzenia lub innego statusu lub z powodu jej poglądów politycznych i innych (art. 12 ust. 1 lit. d, art. 28 lit. e), gdy przestępstwo, do którego odnosi się wniosek o ekstradycję, jest zagrożone w prawie Strony wzywającej karą śmierci i Strona ta nie dostarczy wystarczających gwarancji, że kara taka nie zostanie orzeczona, albo, jeśli zostanie orzeczona, to nie zostanie wykonana (art. 28 lit. h) lub gdy istnieją uzasadnione powody, by sądzić, że osoba, której dotyczy wniosek o wydanie, może zostać poddana na terytorium Strony wzywającej torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo że nie zostanie jej zagwarantowane prawo do obrony w prowadzonym przeciwko niej postępowaniu (art. 28 lit. g, art. 30 lit. e).
Wydania można odmówić w przypadkach, gdy:
a) na terytorium strony wezwanej toczy się postępowanie karne co do tego samego działania albo zaniechania tej samej osoby,
b) przestępstwo, zgodnie z prawem strony wezwanej, zostało popełnione w całości albo w części na terytorium tej strony,
c) przestępstwo zostało popełnione poza terytorium jakiejkolwiek ze stron i prawo strony wezwanej nie przewiduje możliwości ścigania za takie przestępstwo popełnione poza jej terytorium,
d) wniosek dotyczy osoby, której przyznano status uchodźcy,
e) wniosek dotyczy osoby skazanej zaocznie, chyba że strona wzywająca zapewni, że sprawa osoby, o której wydanie się wnosi, będzie ponownie rozpoznana z zagwarantowaniem tej osobie prawa do obrony,
f) strona wezwana uzna, uwzględniając przy tym wagę przestępstwa oraz interesy strony wzywającej, że ze względu na wiek osoby, której wniosek dotyczy, lub jej stan zdrowia wydanie nie może nastąpić.
Dodatkowo Umowa przewiduje, że w pilnych przypadkach przed złożeniem wniosku o wydanie osoby strona wzywająca może zwrócić się z wnioskiem o jej tymczasowe aresztowanie. Jeżeli jednak wniosek o wydanie nie zostanie złożony, osoba aresztowana tymczasowo zostanie zwolniona z upływem 45 dni od daty aresztowania. Zwolnienie osoby na tej podstawie nie wyklucza ponownego wszczęcia postępowania o jej wydanie, jeśli wniosek taki zostanie złożony w terminie późniejszym.
Zgodnie z art. 29 ust. 1 Umowy żadna ze stron nie wydaje własnych obywateli.
Podpisaną Umowę z ZEA należy oceniać pozytywnie, ureguluje ona bowiem dokładnie (na sposób podobny zresztą do innych tego rodzaju umów międzynarodowych podpisanych przez Polskę w zakresie ekstradycji). Co do samego zaś ratyfikowania ustawy przez Sejm nie należy spodziewać się, by miało do tego nie dojść.
Autor: adw. Jacek Jaruchowski, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
