Dnia 20 maja 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (u.o.k.i.k.). Zmiany te wynikają z konieczności wdrożenia w Polsce Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z dnia 11 grudnia 2018 r. i są szczególnie istotne dla przedsiębiorców.
Czy zmiany te przyczynią się do zwiększenia skuteczności egzekwowania unijnych reguł konkurencji na rynku wewnętrznym przez krajowe organy ochrony konkurencji poszczególnych państw członkowskich? Taki jest cel.
Ponadto ujednolicenie kar nakładanych w krajach członkowskich przez różne organy antymonopolowe ma przyczynić się do przeciwdziałania zjawisku forum shopping, opartemu na kalkulacji przedsiębiorstw co do tego, w którym z państw członkowskich mogą liczyć na bardzo niskie kary lub całkowity ich brak.
Poniżej wskażemy kilka najistotniejszych zmian.
· Odpowiedzialność spółki-matki za praktyki ograniczające konkurencję
Jak dotąd, kara finansowa za praktyki ograniczające konkurencję dotyczyła bezpośrednio przedsiębiorcy, który dopuścił się naruszenia. Nowelizacja wprowadziła możliwość nałożenia kary na przedsiębiorcę wywierającego decydujący wpływ na naruszającego przepisy przedsiębiorcę oraz osoby nim zarządzające. W związku ze zmianami przedsiębiorcom zaleca się analizę struktury organizacyjnej grupy kapitałowej w celu rozważenia potencjalnego ryzyka finansowego.
· Nowe zasady nakładania kar na związki przedsiębiorców
Dotychczas, przepisy u.o.k.i.k. nie regulowały kwestii nakładania kar na związki przedsiębiorców (np. izba, zrzeszenie). Sankcje finansowe wobec tych podmiotów były nakładane przez Prezesa UOKIK według zasad ogólnych, które traktowały związki jako jednego przedsiębiorcę. Po nowelizacji w przypadku gdy związek przedsiębiorców dopuści się naruszenia – kara może być wymierzona w wysokości do 10% sumy obrotów członków danego związku przedsiębiorców w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, przy czym wysokość kary przypadająca na każdego z członków związku nie może przewyższyć 10% jego obrotu. Nowe przepisy będą stosowane w sytuacji, gdy naruszenie prawa konkurencji przez związek przedsiębiorców będzie „związane z działalnością jego członków".
· Okresowe kary pieniężne
W wyniku nowelizacji zastąpiono kary za zwłokę okresowymi karami pieniężnymi, które mogą być nakładane w wysokości do 5% średniego dziennego obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, za każdy dzień opóźnienia w celu przymuszenia przedsiębiorcy do wykonania nałożonych na niego określonych obowiązków.
· Zmiany w procedurze kontroli i przeszukania u przedsiębiorcy
Najważniejsze zmiany w tym zakresie to:
- wydłużenie czasu na rozpatrzenie przez Sąd wniosku o udzielenie zgody na przeprowadzenia przeszukania z 48 do 72 godzin,
- obowiązek Sądu do podania zwięzłego uzasadnienia postanowienia o udzieleniu bądź odmowie udzielenia zgody na przeprowadzenie przeszukania,
- prawo przeszukiwanego do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu wyrażające zgodę na przeszukanie (a w przypadku uwzględnienia zażalenia dowody uzyskane w toku przeszukania nie będą mogły zostać wykorzystane w postępowaniach).
· Kadencyjność Prezesa UOKiK
Dotychczas Prezes UOKiK mógł być odwołany przez Prezesa Rady Ministrów w każdym momencie bez wskazania uzasadnienia. W wyniku nowelizacji Prezes UOKiK będzie wybierany na 5-letnią kadencję, natomiast możliwość jego odwołania ogranicza się do katalogu przesłanek wskazanych w nowelizacji. Ta sama osoba będzie mogła objąć funkcję Prezesa UOKiK na maksymalnie dwie kadencje.
Podsumowując, zmiany przepisów u.o.k.i.k. istotnie zaostrzają sankcje względem przedsiębiorców naruszających prawo. Zatem, zalecamy przedsiębiorcom zapoznać się z nowelizacją oraz dołożyć wszelkich starań, by skutecznie uniknąć ryzyka narażenia się na sankcje finansowe.
Autor: Radca prawny, Sylwia Werpachowska, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
